On dokuzuncu yüzyılın ortalarından itibaren bilim, teknoloji ve sağlık alanındaki gelişmelere paralel olarak beklenen yaşam süresi ve dünya nüfusu belirgin bir şekilde artmaya başlamış ve yirminci yüzyılın başlarında geriatri bilim alanının ortaya çıkmasına neden olmuştur. Yaşlanma bir hastalık değil, doğumla başlayıp ölüme kadar devam eden doğal bir süreçtir. Sıklıkla yaşlıların hastalık ve şikâyetleri önemsenmez, yaşlanmanın doğal bir sonucu olarak düşünülür. Yaşlı hastaların, hastalığa yaklaşımı da genelde benzer şekildedir. Bu nedenle semptomlar göz ardı edilir ve doktora bildirilme oranı düşüktür. Tüm bunlar tanıda ve tedavide gecikmeye neden olur. Oysa organ sistemlerinde meydana gelen fizyolojik değişiklikler sonucu oluşan yaşlanma ile hastalıklara bağlı bulgular karıştırılmamalıdır.
İlerleyen yaş ile birlikte;
• Ortaya çıkan fizyolojik değişikliklerin hastalık bulguları ile karışması
• Fonksiyonellikte gerileme
• Artan komorbidite (eşlik eden kronik hastalıklar) ve buna bağlı olarak polifarmasinin (çoklu ilaç kullanımı) sıklığı
• Hastalıkların atipik prezantasyonları (değişken bulgular göstermesi)
• Kırılganlığın ortaya çıkması
• Tanı ve tedavideki güçlükler: Geriatrik olguların hastalıklarının takip ve tedavisinde birden çok klasik uzmanlık alanı bilgisinin ortak kullanımının gerekliliği; dolayısı ile bu hastaların yönetimi için farklı branşlardan hekimlerin müdahalesine ihtiyaç duyulması
• Sağlık kaynaklarının fazla kullanımı
• Etik problemler
Bunların doğal sonucu olarak da tedavi maliyetlerinin artması gibi durumlar GERİATRİ bilim alanının ortaya çıkmasına neden olmuştur.
Ayrıca, ilerleyen yaşla ilgili yukarda belirtilen değişimler nedeniyle genel hipokratik tıp, yerini sendromal tıbba bırakarak “GERİATRİK SENDROMLAR” ortaya çıkmıştır:
• Demans (Bunama)
• Deliryum
• Tremor
• Depresyon
• İnkontinans
• Düşmeler
• Polifarmasi (Çoklu İlaç Kullanımı)
• Malnutrisyon (Beslenme Bozukluğu)
• Bası yaraları
• Sarkopeni
• Kırılganlık (Frailty)
• Bakıcı tükenmişliği
Geriatrik olguların sağlık problemlerini ‘Geriatri’ başlığı altında toplarken; tanı, takip ve tedavi konusunda hekim, hasta ve hasta yakınlarının yaklaşım ve beklentilerinin farklılık göstermesi olguların değerlendirilmesinde klasik hipokratik tıp yaklaşımından farklı bir yaklaşımın geliştirilmesini zorunlu kılmıştır.
Klasik hastalık bilgisi yanında ilerleyen yaşla birlikte ortaya çıkan ve yaşlı sağlığını etkileyen fiziksel, kognitif, afektif, sosyal, finansal ve inançla ilgili değişimleri ve bunların karşılıklı etkileşimlerinin de tespit edilmesi gerekmektedir. İşte bu beklentilerin karşılanması amacıyla “Ayrıntılı Geriatrik Değerlendirme” geliştirilmiştir ve milenyum ile birlikte bütün dünyada yaygın olarak uygulanmaya başlanmıştır. Ayrıntılı Geriatrik Değerlendirme (AGD), geriatrik olguların değerlendirilmesinde temel yöntem olarak kabul edilmiştir ve geriatrik sendromların tam olarak değerlendirilmesi de AGD ile mümkün olabilmektedir.
Klasik tıbbi değerlendirme yöntemlerinin yanında AGD şunları içermektedir;
• Kapsamlı tıbbi değerlendirme
• Mobilitenin değerlendirilmesi: Denge-Yürüme, düşmeler, yürüme hızı
• Kas gücü ve miktarı
• Beslenmenin değerlendirilmesi: Gıdaya ulaşım, çiğneme, yutma
• Fonksiyonelliğin değerlendirilmesi: Günlük yaşam aktiviteleri ve yaşam kalitesi
• Duygudurum değerlendirilmesi: Depresyon, anksiyete, bakıcı tükenmişliği
• Kognitif değerlendirme: Bellek ve davranış
• İlaçların değerlendirilmesi
• İnkontinansın (idrar ve gaita kaçırma) değerlendirilmesi
• Ağrının değerlendirilmesi
• Uykunun değerlendirilmesi: Süre, zaman, kalite, seyir
• Yaşanılan ortamın değerlendirilmesi: Sosyal, ekonomik, mimari.
Yaşam beklentisinin uzaması ve yukarda belirtilen gerekçeler ışığı altında Geriatri Bilim Dalı, Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde 2012 yılında kurulmuştur. 2015 yılında, Bilim Dalı bünyesinde “Yaşlanan Beyin ve Demans Ünitesi” ve ardından bu ünite kapsamında Türkiye’nin ilk beyin bankası da kurulmuş olup faaliyetlerine devam etmektedir.
Bilim Dalımız bünyesinde hastalarımıza yukarıda belirtildiği gibi ayrıntılı geriatrik değerlendirme uygulanmakta, geriatrik sendromların tanısı konularak tedavi ve takibi yapılmaktadır.
Birimlerimiz:
1) Geriatri Poliklinik Hizmetleri:
• Herhangi bir kronik hastalığı olmayan ancak düzenli sağlık kontrollerini yaptırarak ya da erişkin aşılama, meme muayenesi gibi koruyucu sağlık hizmetlerinden faydalanarak ‘Başarılı Yaşlanmak’ isteyenler,
• İdrar kaçırma (üriner inkontinans), depresyon, düşme, beslenme bozukluğu, bası (yatak) yaraları, çoklu ilaç kullanımı (polifarmasi), uyku problemi, sarkopeni ve kemik erimesi olan hastalar sağlık hizmeti alabilmektedir.
• Hipertansiyon, şeker hastalığı, kolesterol yüksekliği, kansızlık, vitamin eksiklikleri gibi sağlık kontrollerinin takip ve tedavisi ileri yaşın hassasiyetleri göz önünde bulundurularak yapılmaktadır.
• Bakıma muhtaç yakınlarının bakımından sorumlu kişilerde ortaya çıkan bakıcı tükenmişliği olan bireyler bakım veren poliklinik hizmetlerimizden faydalanabilmektedir.
2) Geriatri Klinik Hizmetleri:
13 yataklı kliniğimizde akut ve subakut bakım kapsamında yatarak tedavi edilmesi gereken hastalarımızın tıbbi durumlarının önceliğine göre bir sıralama ile klinik yatışları yapılmaktadır.
3) Yaşlanan Beyin ve Demans Ünitesi bünyesinde;
• Tanı ve Tedavi Birimi: Her türlü kognitif yıkım için değerlendirme ve BOS(beyin omurilik sıvısı)’ta Amiloid beta, total tau ve fosfo Tau ölçümleri yapılabilmektedir.
• Bakım Veren Birimi: Demans tanılı hastaların yakınları başta olmak üzere diğer hastalıkları nedeniyle yaşlılara bakım veren hasta yakınlarında gelişen Bakıcı Tükenmişliği ile mücadele edilmektedir.
• Beyin Bankası: Alzheimer hastalığı başta olmak üzere bütün demansların kesin tanısı için beyin dokusunun incelenmesi şarttır. Bunun dışında yapılan değerlendirmelerle demansa neden olan nörodejeneratif süreçler ancak “olası” ya da “muhtemel” tanılar olmaktadır. Bu nedenle hem kesin tanı için hem de hasta yakınları için potansiyel net riskin anlaşılması amacıyla takibini yapmış olduğumuz hastalarımız ve yakınları rızaları olduğu takdirde vefat sonrası beyinlerini bağışlamaktadırlar. Bu beyinlerin incelenmesiyle hastalığın kesin tanısı mümkün olmaktadır. Böylece hasta yakınları için gerçek (mevcut) risk faktörleri ile mümkün olduğunca mücadele edilmeye çalışılmaktadır. Ülkemizde bir ilktir.
* Bilim Dalımızda yürütülen bilimsel çalışmalar hızla bilimsel makalelere dönüştürülmekte gerek ulusal gerekse uluslararası yayın organlarında yayınlanmaktadır.
* 2017 yılında Geriatri Bilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Ahmet Turan IŞIK öncülüğünde kurulan Geriatrik Bilimler Derneği, ülkemizde geriatri disipliniyle ilgilenen tüm sağlık çalışanları ile geriatri ve gerontoloji konusunda hizmet etmek isteyen tüm bireyleri bir araya getirerek ülkemizde geriatri ve gerontolojinin en iyi şekilde algılanmasını ve eylem planlarının geliştirilmesini amaçlamaktadır. Bunun yanı sıra, geriatristler ve geriatri interdisipliner ekibinin üyeleri olan geriatri hemşireleri, fizyoterapistler, beslenme uzmanları, sosyal hizmet uzmanları, psikologlar, gerontologlar, huzurevi hekimleri ve yaşlı bakım elemanları ile ülkemizde bu disiplinin hak ettiği pozisyonu ve üretkenliği kazanması temel hedef olarak belirlenmiştir. Ayrıca, ülkemizde geriatrinin bilimsel gelişimi yanında sosyal gelişimi, bilinirliğinin arttırılması, sağlık politikaları içinde hak ettiği yeri alması ve geriatri ile ilgilenen sağlık çalışanlarına rehberlik etmek için çalışmalar yapmak da hedeflenmiştir. Ulusal/uluslararası kongre ve seminerler düzenlemek, bilimsel yayınlar, rehberler ve kılavuzlar hazırlamak, ulusal ve uluslararası bilimsel kurumlar, özel ve resmi kuruluşlar, derneklerle iş birlikleri yapmak, geriatriyle ilgili kurumlara danışmanlık/rehberlik sağlamak ve toplumun bilinçlendirilmesi için eğitim materyalleri ve projeler üretmek de Geriatrik Bilimler Derneği’nin hedefleri arasında yer almaktadır.
* Geriatrik Bilimler Derneği’ne ait internet sayfası olan www.geriatrikbilimlerdernegi.org adresi üzerinden hem sağlık profesyonellerine hem de topluma yönelik içeriklere erişim sağlanmaktadır. Bu sayfa üzerinden dernek faaliyetlerinin takip edilmesi ve güncel bilgilere erişilmesi mümkün olmaktadır. Topluma yönelik hazırlanan sayfada başarılı bir yaşlanma süreci başta olmak üzere yaşlandıkça sıklığı artan kronik hastalıklar, unutkanlık, idrar kaçırma, kemik erimesi gibi hastalık ve problemlere yönelik bilgiler ve önerilere yer verilmektedir. ‘Bize Ulaşın’ formundan derneğe iletilen mesajlar, uzmanlar tarafından değerlendirilerek gerekli danışmanlık hizmeti sağlanmaktadır. İnternet sayfası yanında sosyal medyada Instagram ve Twitter hesaplarından da paylaşımlar yapılmaktadır. Yakın zamanda hayata geçirilmesi planlanan Youtube kanalında da hem sağlık profesyonellerine hem topluma yönelik içerikler sunulması hedeflenmektedir.
* Bilim Dalımız ve Geriatrik Bilimler Derneği iş birliği ile 2013’ten bu yana her yıl “Geriatri Günleri” isimli bilimsel sempozyum düzenlenmektedir. Bu yıl 21 Eylül 2019’da yedincisi düzenlenecek sempozyumda “Başarılı Yaşlanma” teması işlenecektir. Bunun yanında Bilim Dalımız ve Geriatrik Bilimler Derneği, Hemşirelik Fakültesi ve İzmir Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler İl Müdürlüğü işbirliği ile bu yıl ikincisi olmak üzere “Uygulamalı Geriatri Hemşireliği Kursu“ düzenlenmektedir.
* Hastalarımızın yanı sıra bizler için önemli olan bakım verenlere verdiğimiz poliklinik hizmeti yanısıra periyodik olarak yayınlamaya başladığımız ‘Bakım Veren Bülteni’ aracılığıyla bakım verenlerin yükünü ve tükenmişlik duygusunu azaltacak içerikler sağlamaktayız. Bakım verenlere yalnız olmadıklarını hissettirmeyi amaçlamaktayız. Bunun hem bakım verenlerin hem hastalarının yaşam kalitesinin artmasına yardımcı olduğunu düşünmekteyiz.
Özetle, Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Geriatri Bilim Dalı, beklenen yaşam süresinin uzun olduğu Ege Bölgesi’nde yaşlılara hak edilen sağlık hizmetini vermeyi amaçlamaktadır.
